Van de week had ik een gesprek over gender in de klas, en toen kwam het gesprek op boeken. Het was mij voorheen (toen ik nog dacht twee zonen te hebben en mijn kennis over gender variatie niet heel veel verder ging dan een transgender kennis hebben) namelijk nooit zo opgevallen dat boeken in de kinderkast nogal bol staan van gender stereotypen. Is dat wel wat we (jonge) kinderen willen meegeven? En welke boeken zijn er eigenlijk fijn als he het over LHBT+ onderwerpen wilt hebben?

Diversiteit in kinderboeken

Kinderboeken gaan vaak over een onderwerp, boerderijdieren bijvoorbeeld, of sport en beroepen. Nadenken over variatie in genderrollen lijkt vaak ondergeschikt aan het onderwerp. De boer zit altijd op de tractor en de boerin voert de kippen. Sprookjes zijn vaak oud, en dus is de ridder dan de held en de prinses degene die gered moet worden. Ook is de ballerina eigenlijk altijd vrouw en de politieagent vaak man. Werd het niet eens tijd voor wat meer boeken met diversiteit erin? Zouden we niet meer plaatjes van vrouwelijke politieagenten moeten hebben, mannelijke dansers, en wat gezinnen met twee vaders of twee moeders? Mochten er niet meer zwarte gekleurde helden in onze kinderboeken, en prinsessen die de prins op hun witte ros meedroegen de zonsondergang in?

Jongens dansen ook

Ik denk dat het zou helpen als kinderen zichzelf kunnen herkennen in een boek. Niet perse in élk boek, maar af en toe. Zoals Mylo Freeman heel gewoon een donkere prinses heeft in haar boeken, en de Princess in Black, heel gewoon, op haar zwarte paard Blackie de wereld redt van monsters, in plaats van als Rapunzel af te wachten tot de stoere prins haar uit een toren komt bevrijden. Omdat er nu eenmaal jongens zijn die dansen, meisjes die voetballen, en boerinnen op tractoren, die soms, heel gewoon, uit een gezin komen met twee moeders. En dat het ergens wel gek is dat die kinderen overal om hen heen andere kinderen als hoofdpersonen in boeken zien, maar nooit zichzelf. Houden we daarmee niet ergens een ‘Male White Privilege’  in stand? Maar goed, dit blogje is geen aanklacht hoor, ik wilde enkel illustreren wat ik me realiseerde toen ik eens nadacht over diversiteit in kinderboeken.*)

LHBT+ Kinderboeken

Maar goed, stel nou dat je een genderkind hebt, dan is het misschien nóg wel belangrijker dat je kind zich herkent in een boek. Voor je kind is dat belangrijk, zodat het weet dat het niet de enige is, en dat er ook andere kinderen zijn die zich zo voelen. Maar ook voor de kinderen om hem heen, zodat die zien dat het eigenlijk heel normaal is dat kinderen zich zo voelen. Ik heb in mijn links  al wat boeken opgenomen, maar wilde er hier een paar uitlichten.

– Het lammetje dat een varken is. (3+)
Dit boek gaat over jezelf zijn. In de wei grazen de schapen in hun mooie, witte trui. In de poel liggen de varkens. Ze rollen door de modder. Dan zit opeens het lammetje in de modder. Dat vinden de schapen en de varkens maar raar. ‘Ik ben een varkentje’ zegt het lam. De boer gaat met het lam naar de dokter, die ziet dat het lammetje eigenlijk een varken is. Omdat dit boek over dieren gaat is het boek zowel bruikbaar om het te hebben over ‘anders zijn’ als over transgender zijn.

– Wie is Kik? (5+)
Kik de kikker is in de ban van een sprookjesverhaal. Hij wil graag de prinses zijn, maar raakt met zichzelf in de knoop. Hoe kan een kikker nu een prinses zijn? Zijn vriendjes begrijpen hem niet, en Kik doet alsof hij een grapje maakt. Maar nu hij doet alsof gaat hij zich steeds rotter voelen. Uiteindelijk komt het hoge woord eruit, en snapt Kik dat hij eigenlijk een meisjeskikker wil zijn. Het uiterlijk van dit boek is niet je van het, maar het verhaal geeft wel heel mooi weer hoe een kind kan worstelen met zijn identiteit.

– De jongen in een jurk (10+)
Dennis is een gewone jongen, die naast van voetballen, ook van mode en jurken houdt. Maar de vader van Dennis heeft het daar moeilijk mee. Lisa, de vriendin die Dennis ontmoet tijden het nablijven, gelukkig niet, en samen ontwerpen ze een jurk voor Dennis. Ik heb het boek gehaald en ben zachtes begonnen Finnley lang genoeg los te weken van zijn Donald Duckies om het boek te lezen en me te vertellen wat hij ervan vindt. De reviews zijn lovend en het boek is zelfs verfilmd.

– Honden doen niet aan ballet (4+)
Er zijn helaas nog geen Nederlandse prentenboeken over jongens in een jurk. Wel is er een boek over een hondje dat gek is op ballet. Hij mag niet mee naar de balletschool, en gaat dan stiekem. Uiteindelijk is hij de ster van de voorstelling. Wederom is dit het heel goed bruikbaar als boek om het over ‘anders zijn’ in het algemeen te hebben.

Engelse boeken

Er zijn dus een aantal soorten boeken die gewoon niet in het Nederlands beschikbaar zijn, maar die ik wel wil noemen, omdat ze je kind wel kunnen helpen. Het zijn prentenboeken, dus met niet al te veel tekst en potentieel vertaalbaar als je een beetje aardig Engels kunt lezen. Ik hoop dat er in de toekomst meer boeken komen over deze onderwerpen, of dat ze vertaald worden. Zelf heb ik plannen voor een boek over een jongen in een jurk, maar dat zit voorlopig nog vooral in de computer, en nog niet in de boekhandel

– Morris Micklewhite and the tangerine dress (4+)
Onze favoriete over jongens in jurken is deze. Morris wil uit de verkleedhoek op school altijd de oranje jurk aan. Het boek vertelt heel mooi wat hij leuk vind aan de jurk (omdat hij zo leuk zwiert) en wat de niet zo leuke reacties van zijn klasgenoten doen met Morris. Het hele verhaal is heel mooi vanuit de belevingswereld van Morris geschreven. De plaatjes zijn geweldig, en uiteindelijk komt de klas erachter er ook achter dat jurken eigenlijk voor iedereen zijn.

– Jacob’s new dress (4+)
Weer een Engelse, maar deze is anders dan de voorgaande, omdat hier ook de aandacht ligt op de moeite die ouders soms kunnen hebben met een zoon die een voorkeur voor jurken aan de dag legt. Ook is er in het boek aandacht voor pesten en hoe je daar op kunt reageren, zowel vanuit de juf als vanuit Jacob en zijn ouders.

– I am Jazz (6+)
Dit boek gaat, net als het ‘Lammetje dat een varken is’ over een transgender kind, maar legt meer uit. In het boek wordt gesproken over een ‘meisjesbrein maar een jongens lichaam’. Er komt naar voren hoe een genderkind dat duidelijk kan maken aan zijn ouders, en waar een kind tegenaan kan lopen in de omgeving. Sky vindt het vooral een pluspunt dat Jazz net als zij ook van zeemeerminnen houdt, wij vinden het persoonlijk fijn dat het een boek is met een kind erin in plaats van een dier, dat scheelt toch in de herkenning denk ik.

– Who are you? (5+)
Als laatste wil ik het hebben over een boek waarin aandacht is voor het hele gender spectrum. Dit boek legt duidelijk en begrijpelijk uit dat wat tussen je benen hangt of wat je leuk vind om mee te spelen of om aan te trekken niet hetzelfde hoeft te zijn als wie je voelt dat je bent. Er zitten achterin tips in voor ouders en leerkrachten en een draaischijf waarmee je samen met je kind kunt kijken hoe ze tegen hun lijf en hun identiteit aankijken.

Nog niet uitgelezen?

Als je nog meer suggesties voor boeken wilt, Transvisie heeft een lijst gemaakt  van een aantal boeken. En hier staat onderaan nog een mooie Engelse lijst. De meeste boeken zijn te krijgen bij Bol.com, en vrij makkelijk al lezend te vertalen als je een beetje Engels kunt.

*) Er is een hele mooie BBC documentaire, “No More Boys And Girls, can our kids go gender free?” , waarin onderzocht wordt wat er gebeurd als je een klas vol zevenjarigen een tijdje min of meer genderneutraal benaderd. Ze gingen toen in de klas de boeken onder de loep nemen, en alle boeken met enorme gender stereotypen eruit halen. Meer dan 70% van de boeken moest de kast uit! De docu wordt af en toe uitgezonden op de BBC, kijk op hun site of hij binnenkort komt. Als je hem heel graag wilt zien kan je me een mailtje sturen, dan ga ik kijken of het mogelijk is dat ik mijn opgenomen versie kan delen.