Dit voorjaar kwam tijdens het festival in Cannes de film ‘Girl’uit. Gemaakt door de Belgische Regisseur Lukas Dhont viel de film meteen op omdat er nogal wat mensen van ondersteboven waren. In de film zien we de 15-jarige Lara, die haar droom najaagt om professioneel ballerina te worden. Dat is van zichzelf al geen kattenpis, maar omdat ze transgender is helemaal een grote opgave. De film heeft geprobeerd die strijd in beeld te brengen. Nu weet ik weinig van film, maar als je je eerste film uitbrengt en meteen al prijzen wint, dan doe je blijkbaar iets goed. Hij is zelfs al door België ingestuurd als film voor de Oscars’. Er waren lovende reviews. Toch waren er ook mensen met kritiek, die de film zelfs ‘afschuwelijk’ noemden, en me waarschuwden er vooral niet heen te gaan. Nog niet eerder had ik zoveel over een film gehoord en gelezen nog voor dat hij daadwerkelijk in de bioscoop was verschenen. Afgelopen dinsdag was het dan eindelijk zover, en stonden oudste dochter Lyka en ik in de stromende regen klaar bij de ingang van de plaatselijke bios.

Waar gaat de film eigenlijk over?

Het is een tweetalige film,  waarin we Lara zien, die met vader en jonger broertje is verhuisd zodat zij klassiek balletles kan volgen aan een prestigieuze dansacademie. Vrijwel meteen wordt duidelijk dat dat anders is dan anders, omdat de hoofdrolspeelster haar eerste jaren als jongetje heeft doorgebracht heeft ze bijvoorbeeld niet op spitzen leren dansen, en dat moet haar nu in steltreinvaart worden bijgebracht. Dansen is een zwaar beroep, en heeft de nodige opoffering nodig, dat wordt duidelijk. *) We zien verder Lara bij de genderkliniek, waar ze gesprekken heeft met een psycholoog en met de arts praat over de hormoonbehandeling met vrouwelijke hormonen die ze gaat starten. Ze heeft een begripvolle vader, die zichtbaar van zijn dochter houdt en haar zoveel mogelijk wil helpen, en een jonger broertje waar ze als grote zus af en toe voor zorgt. Maar de film gaat vooral het gevecht van Lara met zichzelf en met haar eigen lijf.

Wat vonden wij mooi

Wat ons opviel is dat de film echt probeert recht te doen aan de strijd van een transgender persoon met haarzelf en met haar lichaam. We zien geen hollywood-achtige scenes, maar vooral een rauw beeld van het leven van een transgender ballerina, wat maakt dat je het gevoel hebt er middenin te zitten. Er wordt met Lara meegeleefd, en ze wordt gesteund. Ze is zelf niet altijd gediend van openheid, en er wordt mooi in beeld gebracht hoe een vader van een puber soms op zoek moet naar ingangen om te praten met een dochter die het liefst alles voor zichzelf houdt en elke dag zegt dat alles prima gaat.

Het maakt dat ik vooruitblik naar een leven met Skylanne als puber, die nu al weinig zin heeft in praten over gender en geslacht, iets wat tegen de puberteit mogelijk alleen maar kan toenemen. Gelukkig hebben we nog wat jaartjes te tijd om samen met de danstherapeut te kijken hoe we Sky hier het beste in kunnen begeleiden.

Narigheid

In deze film wordt het transgender-zijn van Lara als een feit neergezet, en niets als iets waar nog over gediscussieerd moet worden, of waar de omgeving aan moet wennen. Nergens wordt de vraag “weet je het wel zeker?” gesteld. De mensen direct om haar heen zien haar als vrouw en behandelen haar zo. Dat gezegd hebbende, ze loopt enorm tegen dingen aan. Zo vraagt een leraar op de eerste dag publiekelijk aan de klas of Lara zich wel bij de meisje om mag kleden, durft ze niet te douchen in de kleedkamer en wordt ze bij een feestje op een andere kamer neergezet als de rest van de meiden.

Het moment dat sommige van haar klasgenoten haar op een gegeven moment bijna dwingen om haar geslacht te laten zien maakt dat ik immens meeleef met het meisje op het scherm. Ik zie al snikkend subiet allerlei beren op de weg voor mijn dochter in de toekomst. Als moeder van een genderkind ontkom je er niet aan om in die situatie je eigen kind te zien, die, om maar bij de groep te horen, enorm over de eigen grenzen heen gaat. Sky is, net als veel transgender kinderen, iemand met een laag zelfbeeld, die ontzettend graag aardig gevonden wil worden. In de bioscoopzaal huilde mijn hart voor alle mogelijke momenten die er kunnen komen waarin dat botst met zijn wie je eigenlijk wil zijn.

Hoe zat het met die afschuw?

De productie heeft veel bloot, en één van de klachten die de film krijgt is dat er te veel focus ligt op de lichamelijke kant van Lara’s transitie naar een leven als vrouw. We zien inderdaad meer bloot dan dat ik erin gestopt zou hebben. Het maakt dat ik me soms een beetje ongemakkelijk voel. Maar, zo stelde Lyka, is dat niet júist wat zij voelt? Het wegstoppen van je penis, je ongemakkelijk voelen op het toilet, en elke dag voor de spiegel kijken of de hormonen je borsten hebben laten groeien, is dat niet precies de strijd die een transgander meisje elke dag met zichzelf kan voeren?
Let wel, kán voeren. Niet elk trans persoon is hetzelfde, en niet iedereen heeft in dezelfde mate last van ongemak met zijn eigen lijf. In de film geven de psychollog en de vader van Lara duidelijk aan dat het wat hun betreft niet uitmaakt, voor hen is ze al een meisje. “Wij kunenn alleen maar het lichaam beter laten passen bij hoe jij je voelt”

Mannelijke acteur

De mannelijke acteur die Lara speelt slaagt er meesterlijk in om de strijd over te brengen die zij met zichzelf voert. Maar eh… had ze niet beter door een trans acteur gespeeld kunnen worden? Mogelijk. Al ben ik het zelf eens met Lukas Dhonts argument in Nieuwsuur dat er gewoonweg geen trans mensen wáren voor de rol. Het is niet alsof er een enorme pool is van 15 jarige genderkinderen die kunnen dansen waaruit een acteur gekozen kon worden voor de film. Ik vind het persoonlijk ook niet storend als een heteroseksuele vrouw een lesbienne zou spelen. Tuurlijk, als je er eentje vind, dan liever van wel, maar als je bij iemand anders geweldige kwaliteiten ziet die verder heel goed in je film passen, so be it. Acteren is immers je inleven, toch?

Mindere punten

Waren we het dan nergens mee oneens? We vonden het einde een beetje onverwachts. De dysforie die Lara voelt over haar lijf bereikt een climax bij het punt waarop de besluit om haar penis er af te knippen. Maar het moment waarop dat gebeurt leek een beetje willekeurig. Ook is daarna de film vrij afbrubt afgelopen, waardoor het een beetje lijkt alsof zelfbeschadiging in deze een daadwerkelijk soort keuze is. We weten niet hoe het haar verder gaat, en of ze er uiteindelijk wél in slaagt om tevreden met zichzelf te zijn. Het sterkt in die zin juist de gedachte dat dat geslacht het enige is wat er veranderen moet, en dat als de dokters maar een vagina gebouwd hebben alles dan koek en ei is.

Terwijl er juist heel veel transpersonen zijn die merken dat de operatie ze niet oplevert wat ze van te voren hadden gedacht. Zoals Ariana al zei  “ik voel me altijd minder dan haar, want zíj is tenminste een écht meisje…” Wij proberen Sky dan ook zoveel mogelijk te vertellen dat je, ook mét een piemel, een écht meisje kunt zijn als je dat wilt en dat, als het aan ons ligt, wat tussen je benen hangt niets zegt over hoe je je voelt of hoe je je wilt kleden. (Niet dat dat overigens al echt aankomt, niemand is er zo zwart-wit in huis als onze jongste dochter, maar ja, je moet als moeder ergens beginnen.)

Ook is de film naar onze mening mogelijk minder geschikt voor (jonge) transgender mensen, juist omdat er niet zo erg uit naar voren komt dat je ondanks je transzijn tevreden met je lichaam kunt zijn.

Hadden we liever een film waarin trans*zijn zijdelings aanwezig is, of de lichamelijke asprecten minder op de voorgrond stonden? Mogelijk. Maar net als de pool met genderdiverse acteurs is ook de pool met transgender films nog niet heel groot.

Conclusie

Al met al is “Girl” wat ons betreft echt wel een aanrader. Het is een rauwe film die visueel weinig aan de verbeelding overlaat. In al zijn facetten wordt soms op bijzonder nare wijze duidelijk waar Lara in haar leven tegenop moet boksen, wat maakt dat elke cisgender kijker meegenomen wordt in hoe het leven van een transmeisje dat danseres wil worden er uit zou kunnen zien. Ik denk dat de waarde van de film ook vooral daarin zit, aan ons als omstanders laten zien hoe het kan zijn.

*) Persoonlijk heb ik niets met dansen, of met elke andere tak van topsport. Ik ben van mening dat er te weinig aandacht is voor je eigen grenzen, en steeds weer op zoek wordt gegaan naar de limieten van een menselijk lichaam, om vervolgens de jonge topsporters aan te leren dat het goed is als we daar een beetje overheen gaan.