Noot: Ik heb enorm ruzie met WordPress. De opmaak is mogelijk niet wat u gewend bent, en een aantal linkjes doet mogelijk niet helemaal wat ik wil dat het doet. Wordt aan gewerkt, maar als ik daar op wacht heb ik voor 2019 dit blogje nog niet af.

Gewoonlijk hou ik wel van een uurtje onderzoeks journalistiek. Ik ben altijd wel benieuwd naar onderzoek over zaken waar ik zelf eigenlijk nog nooit over had nagedacht, en hou ervan om aan het denken te worden gezet. Als er dan een programma komt over transgenders ga ik dat natuurlijk kijken. Daarbij, ik was bezig met een blog over spijt en detransitie in het algemeen, en dit sloot vast mooi aan. Maar… na het kijken van de Zembla  van afgelopen woensdag merkte ik dat er me toch een hoop van het hart moest over de aflevering en wat dat met me doet. Gezien de enorme hoeveelheid reacties online doet het niet alleen wat met mij, maar ook met een hoop andere transgender mensen en ouders van genderkinderen in dit land. Aldus trakteer ik u eerst hierop, en komt het andere blog volgende week.

De transgender met spijt

Zembla ontmoet Patrick uit Emmen, die dacht dat hij transgender was, geopereerd werd en nadien spijt had dat hij dat gedaan had. Het programma onderzoekt wat de richtlijnen eigenlijk zijn voor een geslachtsaanpassende operatie. Ze praten daartoe met een psychiater die vertelt dat mogelijk een flink aantal transgenders er naast de genderdysforie er een andere diagnose op nahoudt. Zou er niet veel strikter moeten worden gekeken naar wie er geopereerd mag worden? Er komt een psycholoog aan het woord die in de genderpoli van het VU  werkte en precies dat van mening was, maar geen gehoor vond. Duidelijk wordt dat Patrick meerdere stoornissen had, en onterecht als transgender is gediagnostiseerd. Zijn lijden is inmiddels ondraaglijk.

Nuances in het verhaal

Eerst even dit. De voorzitter van Transvisie  en Transgender Netwerk Nederland  hebben na het horen over de aflevering een tegengeluid laten horen. Zembla heeft een beknopte versie van het interview met Lisa van Ginneken op hun website geplaatst en er kwam, nadat de aflevering bekeken was, vanuit de patientenvergeniging extra tekst en uitleg . Daar wordt gemeld dat er wel degelijk richtlijnen zijn en dat de diagnostiek over het algemeen heel zorgvuldig is. Ook dat de onderzoeken naar spijt die er zijn zowel hier als bv in de USA een vergelijkbaar cijfer van rond de anderhalf procent laten zien, ondanks dat de diagnostiek hier veel uitgebreider is dan daar.
Wat ik hier kwijt wil is vooral mijn eigen mening en gevoel. Dit omdat ik namelijk vind dat spijt wél heel belangrijk is om het over te hebben (om die reden had ik sinds de zomer al een opzetje voor een blogje liggen, na een artikel wat ik erover las. Maar ja, zoals dat gaat in zomers, dan heb je zon, en kinderen, en water, en kinderen, en een goed boek, en kinderen, en zomaar ineens wat anders te vertellen en ben je het vergeten).

 Dubbele diagnose

Er komt in de aflevering erg naar voren dat het bij Patrick heel erg is misgegaan. Dat is ontzettend schrijnend en naar. Maar vooral; bij hém. Er lijkt niet echt bewijs te zijn dat het bij heel veel andere mensen ook zo misgaat, en die ook onterecht een diagnose genderdysforie krijgen en geopereerd worden. Mensen met naast hun transgender-zijn nog een diagnose komen inderdaad voor. Er is bijvoorbeeld een grotere kans op genderdysforie als je autisme hebt . Maar ook is het zo dat mensen die jarenlang hebben onderdrukt wie ze eigelijk zijn nog al eens psychische klachten ontwikkelen. Angsten bijvoorbeeld, of depressies. Als laatste is het nu eenmaal zo dat een bepaald percentage van de bevolking last heeft van psychische klacten, ADHD bijvoorbeeld, of enorme smetvrees. Dat hoéft niet perse iets te maken te hebben met het gevoel hebben dat je in het verkeerde lichaam huist.

Zo kan je dus ook niet alle mensen met een diagnose naast hun genderdysforie over eén kam scheren. Want voor de mensen die omdát ze transgender zijn een depressie ontwikkelen, kan het juist een oplossing betekenen om met hormonen te mogen starten, terwijl iemand met schizofrenie is misschien eerst goed moet onderzoeken of zijn wens tot geslachtsverandering voortkomt uit zijn ziekzijn, of uit een langdurige, diepgewortelde wens. Moeten we dan ‘opkomen voor de zwakkeren’ en alle transgenders dezelfde, honderjaardurende, screening geven? Iedereen eerst verplicht een weerbaarheidstraining geven omdat onderzoek heeft aangetoont  dat mensen met genderdysforie gemiddeld een lager zelfbeeld hebben? Maar een groot deel van de transgender mensen is toch gewoon gezond? Mag je dat dan wel vragen?

Geen wondermiddel

Dat gezegd hebbende: spijt bestaat. Er zijn mensen die na hun operatie wilden dat ze het niet gedaan hadden. Ook mensen die helemaal terug wilden in de rol van het ‘oude’ geslacht. Mannen die er halverwege achter kwamen dat ze eigenlijk min of meer in het midden thuishoren en niet perse in de rol van vrouw. Of personen die er nadien achter kwamen dat het heel iets anders was dat ze dwarszat. Er is ook écht lijden. In transitie gaan is helemaal geen wondermiddel. Hoe ‘gelukt’ je eruit ziet heeft nogal invloed op de hoeveelheid discriiminatie die je moet doorstaan, en zelfs als niemand ooit nog zou zien dat je met een andere gendermarker bent geboren voel jij je mogelijk wel de stomste man op aarde omdat je niet zo “echt” bent als de rest.

Maar.. de cijfers die in de aflevering gesuggereerd (Niet genoemd overigens. Iets wat al iets zegt mogelijk?.. ) worden lijken niet echt gestaafd te worden. En hoewel dat in alle gevallen echt heel naar is, zijn helaas nu eenmaal niet alle behandelmethoden altijd voor iedereen goed. Dat is niet perse een reden om dan maar niet te behandelen.

Het maakt iets bij me los

Samengevat was de aflevering vooral heel eenzijdig. Geen transgender is hetzelfde, en Zembla presenteerd het verhaal van één man als leidend voor de hele groep. Diagnostiek bij het appeltjeskind wat al jaren heeft geroepen ‘ik ben een meisje’ loopt anders dan bij een autistische transjongen die moeilijk kan uiten wat hij voelt. Dus, kopje thee zetten, verwijderen van je decoder en wegzetten onder het kopje ‘helaas, jammer’. Toch? Nou…
Het lastige van een programma als dit is dat het koren op de molen is van de ik-vond-dat-transgender-gedoe-toch-maar-onzin mensen. Op een gemiddelde dag worden transgender personen in deze wereld gediscrimineerd en in elkaar geslagen. In sommige landen zelfs vermoord. In Nederland krijg je nogal eens te horen dat het ‘allemaal maar onzin is’. *) Een beetje ouder van een genderkind zou een fortuin verdiend hebben als hij een voor elke keer dat hij de vraag ‘weet je het echt wel zeker?’ heeft gehoord een kwartje in een pot had gedaan. Door het programma zo eenzijdig te belichten als dit gaan die vragen waarschijnlijk niet echt verminderen… Want echt, de meeste mensen met genderdysforie zijn flink zeker van hun zaak. Écht. **) 

Conclusie

Ja, het is belangrijk dat we spreken over spijt. Maar zullen we dan kijken hoe we dat zorgvuldig doen? Alle mensen van alle kanten aan het woord laten en meer van dat al? Niet alle mensen bij voorbaat over één en dezelfde kam scheren? Bij deze spreek ik dan ook de hoop uit dat we de vraag ‘weet je dat wel zeker?’ niet nóg vaker gaan horen. Ik hoop ook dat de mensen díé spijt hebben, nog steeds het aandurven dat wel te zeggen en dat we niet, in onze haast om aan te geven aan de wereld dat Zembla er helemaal naast zat en dat het wel meevalt met die spijt, die mensen geen ruimte geven. Volgende week meer van mijn gedachten over spijt en het hoe en waarom.

*) #SorryJohan is een ‘mooi’ voorbeeld van hoe de gewone man op zijn voetbalclub geconfonteerd wordt met denken over LHBT+ issues…
**) En overigens, al waren ze dat niet, dan willen ze dat graag in alle rust uitzoeken. Dus als u mannen in jurken tegen komt, vrouwen met baarden, en mensen waarvan u twijfelt “is dat nu een man of…” laat dat dan. Ze zijn namelijk allemaal gewoon mens. Met een beetje meer acceptatie voor de mens, en minder hokjesdenken, zouden we uberhaupt een hoop spijt voorkomen denk ik.